چه عواملی موجب پیشرفت بنادر می‌شود؟
تجارت همواره يکي از راههاي رفع نيازهاي انسان و دسترسي به منابع و محصولات کمياب بوده است. تجارت مبتني‌برحمل‌ونقل کالا از مبداء محصولات به محل مصرف است. انجام امور تجاري علت پيدايش تقاضا و بازار حملونقل کالا شده‌است. عرضه‌کنندگان بسياري در حوزه‌هاي دريايي، هوايي، ريلي و جاده‌ای وارد بازار حملونقل شدند. رقابت شديدي بين عرضه‌کنندگان براي جذب مشتري پديدآمده‌است. امروزه در هر صنعت و بازار رقابتي، مطالعات بازار و تحقيقات بازاريابي امري متعارف و لازم است. بنادر به‌عنوان حلقه مهم حملونقل دريايي و تجارت جهاني بدون شناخت بازار حملونقل جايگاه خود را از دست خواهندداد. با گذشت زمان و نو شدن تکنولوژي توليد کالا و لزوم حمل کالاهای متفاوت و جديد مي‌تواند موجب تغيير انتظار صادرکنندگان از بندر در زمینه ارائه خدمات شود. تحقيق و شناخت بازار حملونقل به بنادر کمک مي‌کند تا نياز مشتريان را بشناسد، بازار خود را بهتر تحليل کند و اهداف و استراتژي‌هايی را براي آينده‌اي مناسب خود انتخاب کند. صادرات تاثير مستقيم بر رفع بيکاري و افزايش سطح رفاه اجتماعي دارد و جذب کالاهای صادراتي به مسير حمل دريايي که با صرف‌ترين نوع حمل‌‍ونقلی مناسب است، راه براي رفع مشکالت اقتصادي و بالا بردن توليد ناخالص ملي کشورها است.
با پیشرفت تکنولوژی و تغيير در نیازهای مشتریان یعنی صادرکنندگان، فورواردرها و کشتیرانی‌ها، توسعه مستمر بنادر یکی از ضرورت‌های بندرداري شده‌است. بنادر باید این نیازها را بشناسند و در رفع آنها اقدام کنند. استفاده از این پل ارتباطی مفید برای به‌دست‌آوردن سود بیشتر در بازارهای خارجی می‌تواند بهترین گزینه حملونقل در صادرات باشد، اقتصاد مبتنی‌برصادرات، تورم کمتر و ثبات بیشتری را به همراه دارد. هر قدر شرکتی کالا به بازارهای برون مرزی صادر کند، هزینه تولید کمتر می‌شود و به‌نوبه‌خود به تخصیص منابع مالی و انسانی بیشتری نیاز پیدا می‌کند تا کار تحقیق و توسعه را انجام دهند.
در دنياي رقابتي امروز بنادر ساحلي نياز به مولفه‌ها و ويژگي‌هايي دارنـد تا آنها را ممتاز و متمايز نمايد. برخي از شـاخص‌هايي كه قابليت رقابت‌پذيري بنادر را افزايش مي‌دهد، تنها از بستر دريا محقق مي‌شود، اما برخي ديگر شــاخص‌هايي هستند كه بنادر بايستي به‌منظور ارتقاي عملكرد بندر بدان‌ها توجه نمايند.
اين گروه از شاخص‌ها عبارتند از:
- روابط نزديكتر با شهر و محيط اجتماعي.
- فعاليت‌هاي تجاري.
- فعاليت‌هاي توزيع به‌طور حرف‌هاي؛ فعاليت‌هاي فني و صنعتي.
- رابطه با همكاران تجاري در زمينة تجارت و نيز حملونقل دريايي، ريلي و جاده‌اي.
- حملونقل تركيبي؛ كاهش قيمت تمام شده‌ا‌ي خدمات.
- كنتــرل به كمك سيســتم‌هاي الكترونيكي و فنــاوري اطلاعات و ارتباطات.
- نزديكي به مراكز صنعتي؛ فاصله بندر تا بازار.
- وضعيت زيرساخت داخلي.
- ميزان كاهش تشريفات اداری.
- فضاي در دسترس.
- ميزان مراجعات صاحبان کالا.
- تعداد مراجعات و تكرر آن.
- ميزان كانتينراسيون.
- حجم معاملات، صادرات و واردات؛ همكاري شركت‌هاي موجود در بندر.
- سطح سرمايه‌گذاری شركت‌هاي خصوصي در بندر.
- زمان حمل عملكرد به‌موقع.
کشور ایران یکی از کشورهايی است که به واسطه موقعیت سوق‌الجیشی در زمینه لجستیکی داراي موقعیتی استراتژیک است همچنـین دسترسـی بـه سیستم حملونقل گسترده (ریلی، هوایی، دریایی، جاده‌اي). همچنین دسترسی به ابهاي آزاد و دارا بـودن بنـادر تجـاري در شـمال و جنـوب کشـور بـر اهمیت این امر افزوده است. توسعه مراکز لجستیکی در بنادر می‌تواند باعث ایجاد خدمات جدید همچنین می‌تواند موجب افـزایش عملکـرد بنـدر شـده و جذابیت بیشتري را براي مشتریان خویش به دنبال داشته‌باشد؛ در نتیجه موجب بهبود و پیشرفت تدریجی موقعیت رقابتی بندر بشود و به عبـارتی تغیـر کاربردها و وظایف بنادر کشور از بارانداز کالا به سکوي لجستیکی از سویی براي اقتصاد ملی و منطقه‌اي ایجاد منافع کرده و از طرف دیگـر شـرایط حفـظ موقعیت کشور را در شبکه حملونقل و تجارت پایدار و همچنین زمینه‌هاي تولید ارزش افزوده و توسعه اقتصادي دریا محور کشور را فراهم می‌کند.
در این رابطه و در جهت بهره‌مندي بهینه از مزیت‌های بالقوه بنادر راهکارهاي اجرایی زیر پیشنهاد می‌شوند:
- توسعه زیرساخت‌ها و روساخت‌ها.
- اصلاحات در ساختار بندر.
- ارتقای سرمایه‌هاي انسانی.
در حوزه توسعه زیرساخت‌ها و روساخت‌ها، باید این موارد مدنظر قرارگیرد:
- توسعه و ایجاد زیرساخت‌هاي مناسب بندري از قبیل اسکله‌ها، کانال‌هاي دسترسی، محوطه‌هاي پشتیبانی، راههاي دسترسی درون بندري و درب‌های ورودوخروج بندر.
- توسعه زیرساخت‌هاي شهري از قبیل فرودگاه‌ها، جاده‌هاي دسترسی به بندر، راهآهن، هتل‌ها و مراکز رفاهی و تفریحی، مخابراتIT و…. .
- تجهیزات مدرن بندري، نرم‌افزار قوی و متمرکز.
- تقویت شبکه توزیع و حملونقل درون‌مرزي از نظر حجم و کارایی.
- تسهیل در ایجاد مراکز صنعتی و تولیدي در بندر.
- تقویت شبکه فیدری و حمایت از آن توسط بخش حاکمیتی در راستاي ایجاد بندرSPOK &HUB.
- اعمال نظام تعرفه ترجیحی و آزادی عمل بخش خصوصی در این زمینه.
- اصلاح قوانین و مقررات مالی و عملیاتی براي حمایت از ترانشیپ و ترانزیت.
- هماهنگ‌سازي ارگان‌هاي مرتبط با بندر نظیر گمرك، راهآهن، نیروي انتظامی.
- ایجاد تسهیلات بیشتر براي سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ترغیب این بخش براي حضور در بندر.
امروزه بالغ بر 90 درصد از تجارت جهانی از طریق حملونقل دریایی انجام می‌گیرد زیرا این نوع حملونقل داراي مزایاي قیمت ارزان، انتقال حجم و وزن انبوه کالا، انتقال سریع و بی‌خطر کالاهاست. این مزایا باعث گردیده که حملونقل دریایی و راههاي آبی از توجه ویژهاي برخوردار باشند. به‌طور میانگین سالانه حدود 25 هزار میلیارد تن بار توسط حملونقل دریایی جابه‌جا می‌شود. حملونقل دریایی کالاها نقش کلیدي در تجارت خارجی به‌ویژه تجارت فراقاره‌اي جهان دارد لذا بدون وجود حملونقل دریایی، واردات و صادرات کالا که پایه تجارت مدرن جهانی است امکان پذیر نیست. یکی از حلقه‌هاي اصلی در حملونقل دریایی و بنادر هستند که مبادي ورود و خروج کالاها هستند. در سرتاسر جهان، بنادر هر کشور حکم دارایی‌هاي راهبردی ملی را دارند.کشورهایی که بتوانند مطابق میل بازار و مشتریان و همگام با تکنولوژی روز، مسیر توسعه و بهبود بنادر را بپیمایند و جایگاه بهینه و بهره‌ور را نه تنها براي خود بلکه براي ذینفعان نیز در بازار رقابتی جهانی فراهم آورند، بسیار معدودند.
