لجستیک الکترونیک چه تاثیراتی بر زنجیره تامین دارد؟
امروزه سازمانها جهت پاسخگویی به‌موقع و مناسب با نیازهای مشتریان و جهت اثر بخش کردن زنجیره تامین خود به رویکردی نوین نیاز دارند. کاربرد روز افزون و فزاینده تجارت الکترونیک و توسعه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی رهیافت جدیدی را ضروری ساخته است که می‌توان از آن به‌عنوان لجستیک الکترونیک نام برد. در جهان امروز همانگونه رقابت افزایش یافته است، توقعات مشتریان نیز به طور مداوم در حال تحول است. از این رو نیاز به توزیع در زمان سریعتر، مشتری گرایی بیشتر و سطح خدمات بهتر مورد توجه است و باید به‌وسیله دسترسی به اطلاعات، بخشهای مختلف تولیدی و توزیعی پشتیانی گردند. با این وجود نه تنها مشتریان مایل به پرداخت هیچگونه مبلغی اضافی در ازای این منافع اضافی نیستند، بلکه به همان میزان خواهان کاهش قیمت‌ها هستند. بنابرین رویکردی سنتی در اداره زنجیره تامین نمی‌تواند پاسخگوی توقعات مشتریان باشد. در طول سالیان متمادی شرکت‌ها‌ی بزرگ با استفاده از سیستم‌ها‌ی پیچیده کامپیوتری و مبادله الکترونیکی داده‌ها به ارتباط با تامین کنندگان مراکز توزیع و… پرداخته‌اند تا به خواسته‌ها و توقعات در حال افزایش مشتریان پاسخ دهند. امروزه تمامی سازمانها به نوعی در معرض تحولات فناوری قرار دارند و جلوه‌ها‌ی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه حوزه‌ها‌ی زنجیره ارزش از ارتباط با تامین‌کنندگان تا تولید و ارتباط با مشتریان آشکار است. شایان ذکر است که یکی از مفاهیمی که وارد واژگان حوزه لجستیک شده است، لجستیک طرفه پنجم است که عمدتا از سایه بهره‌گیری از بستر تکنولوژی اطلاعات رشد و توسعه یافته است. لازم به ذکر است که اگر فعالیت‌ها‌ی لجستیکی در فضای مجازی و الکترونیکی صورت گیرد، لجستیک طرف پنجم خوانده می‌شود. البته لجستیک طرفه‌ها و انواع متفاوتی دارد.
زنجیره ارزش چیست؟
مایکل پورتر اندیشمند حوزه کسب‌وکار در سال 1985 مدل زنجیره ارزش را ارئه داد. طبق این مدل فعالیت‌ها‌ی موجود در شرکت‌ها‌ی تولیدی را می‌توان به دو بخش فعلیت‌ها‌ی اصلی و فعالیت‌ها‌ی پشتیبانی تقسیم کرد.
این فعالیتها عبارتند از:
- فعالیت‌ها‌ی اصلی آن دسته از تدارکات هستند که اصطلاحا دارای ارزش افزوده نامید می‌شوند و به این‌معناکه انجام آنها سبب ارتقای ارزش محصول و حرکت آن به سمت مشتری می‌شوند. فعالیت‌ها‌ی اصلی شامل تدارکات ورودی، عملیات تولیدی، تدارکات خروجی، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش است.
- فعالیت‌ها‌ی پشتیبانی آن دسته از فعالیت‌ها‌یی هستند که حول فعالیت‌ها‌ی اصلی و برای آماده‌سازی شرایط اجرای این فعالیت انجام می‌شوند. فعالیت‌ها‌ی پشتیبانی شامل زیر ساخت‌ها‌ی سازمانی(حسابداری، مالی، مدیریت)، مدیریت منابع انسانی، تحقیق و توسعه، تهیه و تدارکات است.
کارکرد لجستیک الکترونیک بر زنجیره تامین چیست؟
سیستم‌ها‌ی اطلاعاتی که در دهه‌ها‌ی گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت دارای ضعف و یا عدم برخورداری از مزیت یکپارچگی سیستم‌ها بودند. همانطورکه در زنجره ارزش سازمانها قابل مشاهده است، فعالیت درون سازمانی در ارتباط با تنگاتنگ با یکدیگر هستند. در دهه 1970 کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانها به‌ویژه صنایع تولیدی، گسترش چشمگیری یافت، مکانیزه شدن فعالیتها اعم‌از کاربردها است. اولین جلوه‌ها‌ی فناوری اطلاعات در زمینه مدیریت موجودی و سیستم‌ها‌ی تهیه صورتحساب بود. هدف از این سیستم‌ها کاهش هزینه‌ها‌ی پردازش داده‌ها بود. در دهه 1990 سیستم‌ها‌ی برنامه‌ریزی منابع سازمان(ERP) برای رفع معضل عدم یکپارچگی سیستم‌ها و بهره‌برداری از مزیت یکپارچگی به‌وجودآمدند.
لجستیک الکترونیک مجموعه اقداماتی است که بر روی شبکه اینترنت صورت می‌گیرد و کارخانجات پراکنده، کامیون‌ها، کشتی‌ها، قطارها، هواپیماها، انبارها و کاربران نهایی را در زمان به هنگام همدیگر مرتبط می‌سازد. مجموعه اقدامات زنجیره تامین تمایل به پراکندگی در قسمت‌ها‌ی مختلف شرکت دارند و لجستیک الکترونیک بر روی یکپارچگی عملکردهای متعدد شرکت پافشاری می‌نماید. لجستیک الکترونیک چیزی بیش از حمل‌ونقل‌ها‌ی جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی است و شامل طیف وسیعی از رویه‌ها‌یی است که در تامین کالاها و مواد اولیه وجود دارد. این رویه‌ها شامل سفارشات تدارک و تامین مدیریت موجودی، انبارداری توزیع، کارایی حملونقل، برنامه زمانبندی حرکت محموله و خدمات به مشتریان است. لجستیک الکترونیکی شالوده ای پی‌ریزی می‌کند که با شفافیت به هنگام، ارتباط بدون مرز و راه‌حل‌ها‌ی مشترک در زنجیره تامین موجب بهبود فرایندهای یک شرکت می‌شود.
لجستیک الکترونیک سازمان را قادر می‌سازد که ساختار خود را کوچک تر سازد و فعالیت‌ها‌ی فرعی خود را به سایر بخشهای خدماتی واگذار کند. این سیاست باعث ایجاد ارزش افزوده از طریق افزایش بهره‌برداری از دارایی‌ها، حذف پیشگیرانه هزینه‌ها‌ی سرمایه‌ای، کاهش هزینه عملیاتی و آزاد شدن زمان مدیریت جهت تمرکز بر شایستگی‌ها‌ی محوری سازمان می‌گردد. لجستیک الکترونیک امکان دسترسی سریع به اطلاعات، عدم حضور واسطه، کاهش هزینه‌ها‌ی سربار، ایجاد رقابت در سطح بین‌المللی، ورود به بازارها و امکان ارائه خدمات و محصولات در سطح جهانی را به‌وجود می‌آورد و مزیت‌ها‌یی دیگر مانند کنترل روند بازگشت سرمایه، کاهش ذخیره اطمینان، افزایش کارایی، شفافیت شبکه تجاری و پاسخگویی بهینه به سفارشات مشتریان و شفافیت و نظارت بر زنجیره تامین را داراست.
در محیط‌ها‌ی تجاری و رقابتی نوین، کارایی و اثر بخشی زنجیره تامین در سازمانها بسیار مهم است و به طور گسترده‌ای به هماهنگی اطلاعات بین بخشهای مختلف سازمان، سیستم‌ها‌ی پشتیبانی اطلاعات و یکپارچه کردن سیستم‌ها‌ی مختلف وابسته است. به طور یقین مفهوم پشتیبانی فناوری اطلاعات از زنجیره تامین و ادغام سیستم‌ها در زنجیره تامین با رایانه‌ای شدن فعالیتها طی پنجاه سال اخیر گسترش یافته است. به‌عنوان‌مثال پشتیبانی فناوری اطلاعات از سیستم‌ها‌ی برنامه‌ریزی و تولید را می‌توان تولید رایانه‌ای یکپارچه نام برد که از طریق انسجام سخت افزاری و نرم افزاری انواع تکنولوژی‌ها‌ی JIT،MRP،CAD، CAM و….. صورت می‌گیرد.
به‌طورکلی چهار گروه نرم‌افزاری از زنجیره تامین پشتیبانی می‌کنند که عبارتند از:
- نرم افزارهای برنامه ریزی منابع سازمان(EPL):
این دسته از نرم‌افزارها بر اساس سیستم برنامه‌ریزی منابع که قبلا به سیستم برنامه‌ریزی مواد(MRP) معروف بود، طراحی شده‌اند. این نرم‌افزار سعی می‌کند بر اساس مفاهیمی از MRP عملکردها و بخش‌ها‌یی را که خارج از حوزه‌ها‌ی برنامه‌ریزی تولید قرار دارند را یکپارچه و هماهنگ سازند.
- نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین(SCM):
این نرم‌افزارها عمدتا بر همخوانی و هماهنگی بخش تامین و تقاضا تاکید دارد و همه وظایف کسب‌وکار را تعقیب نمی‌کنند. اکثر این نرم افزارها از روش‌ها‌ی پیش‌بینی پیشرفته برای برنامه‌ریزی از واحد تقاضا، از واحد زمانبندی و برنامه‌ریزی تولید برای برنامه‌ریزی تامین و از ابزارهای تجزیه‌وتحلیل برای بررسی همخوانی بین تقاضا و تامین استفاده کنند.
- نرم افزارهای بهینه سازی تولید(OPT):
در جهت بهینه‌سازی و با توجه به محدودیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- نرم افزارهای تجزیه و تحلیل(ANAL):
این ابزارها عمدتا برای شناخت و تحلیل پویایی سیستم و یا برای طراحی راهبردی استفاده می‌شوند .بر مبنای مدلی دیگر از تجارت الکترونیک شرکت‌ها‌ی همکار در یک زمینه به‌خصوص از طریق شبکه‌ها‌ی الکترونیکی نیز می‌توانند به همکاری و اشتراک مساعدی بپردازد. چنین همکاری اغلب بین شرکت‌ها‌ی حاضر در یک زنجیره تامین اتفاق می‌افتد.
تحلیل ویژه برای وضعیت جاری و توسعه بازارهای هدف بر اساس اطلاعات هر بخش عبارتند از:
- اختصاصی کردن نیاز مشتری.
- امکان تماس با مشتری از طریق وسایل مورد علاقه هر مشتری.
- انتقال اطلاعات و مبادلات بین مشتری و سازمان.
در نهایت باید بدانیم ارزش واقعی زمانی ظهور می‌کند که لجستیک الکترونیک با دیگر فرایندهای مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات نظیر برنامه‌ریزی نیازهای مواد(MRP) و….. ادغام گردد.
