لجستیک چیست؟
لجستیک در لغت به‌معنای شعبه‌ای از فنون نظامی که در باره فن لشکرکشی، وسایل‌نقلیه، تهیه اردوگاه، آذوقه و مهمات لازم برای لشکرکشی است و در اصطلاح به‌معنای مدیریت جریان کالا و اطلاعات از محل زنجیره تامین تا کامل شدن دوره عمر محصول است. لجستیک به‌کلیه فعالیت‌های هماهنگی اطلاق می‌شود که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشین‌ها و ابزارآلات، تأسیسات قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبارداری، توزیع، حمل‌ونقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستورالعمل و نظارت بر موارد فوق انجام می‌گیرد.
شورای مدیریت لجستیک آمریکا در سال 1998 لجستیک را فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل نقل و انتقالات و ذخیره‌سازی مؤثر و کارآمد کالا و خدمات و اطالاعات ذخیره‌سازی موثر از نقطه مبدأ به نقطه مصرف در راستای تأمین نیازهای مشتری، شایان توجه است که این تعریف شامل جابجایی‌های درون‌مرزی، برون‌مرزی، داخلی، خارجی و مرجوع کردن کالا به منظور اهداف زیست‌محیطی است.
روند روبه‌رشد جمعیت و به تبع آن رشد تقاضا باعث شکلگیری بازارهای فروش کالاها و همینطور مراکز عرضه خدمات و کالاها شده است. توزیع کالاها از مبدأ تولید تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی به عنوان یک جزء مهم از تولید ناخالص ملی کشورها مبدل شده است. با توجه به این‌نکته مهم، فعالیت‌های لجستیکی بر میزان نرخ تورم، نرخ بهره‌وری، نرخ سود و هزینه‌های مربوط به انرژی و دیگر خصوصیات اقتصادی تأثیرگذار است. مدیران مؤسسات تولیدی، صنعتی و همینطور سازمان‌های خدماتی بر این باورند که سیستم لجستیک چیزی فراتر از مجموعه‌هایی از کارکردها و وظایف گسسته است.
با انقلاب صنعتی و مدرینیته شدن، تقسیم کار اجتماعی و مدیریت علمی و بروکراتیک، به شکل نظام‌مند خود را مطرح نموده و لجستیک در قالب زنجیره کردن کارکردها و ساختارهای مطرح در تخصص‌های گوناگون در کنار یکدیگر، با توجه به نوع نیازمندی‌های اجرایی نمود عینی یافت. به عنوان مثال در کنار یکدیگر قرار دادن فعالیت‌های پراکنده‌ای مثل خریدوسفارش، انبارداری، حمل‌ونقل و نظایر آن سازنده مفهوم لجستیک است. نمونه عینی و مشهود این کاربرد از لجستیک را می‌توان در تیم های نظامی و تولیدی _ بازرگانی اولیه، جستجو نمود.
با گذشت زمان لجستیک نیز برداشتی کارکردگرایانه بوده و با شکوفایی تئوری‌های مرتبط با سیستم و طراحی سازمان‌های جدید و مدیریت به اوج شکوفایی خود رسید. لجستیک برخوردار از ماهیتی بین رشته‌ای بوده و برعکس حالت قبل صرفًا وجود چند رشته در کنار یکدیگر سازنده لجستیک محسوب نگردیده، بلکه همکاری قاعده مدار و هماهنگ رشته ها با یکدیگر در راستای فراهم‌سازی نوعی نظام حمایتی جهت تحقق اهداف طرح‌ریزی شده سازمانی در حوزه‌ای عملیاتی و استراتژیک، بیان کننده مفهوم لجستیک است.
در امروز لجستیک با گذر از مفاهیم توسعه یکپارچه و ورود به حوزه مفاهیم توسعه پایدار، مدیریت اقتضایی، فعالیت شبکه‌ایی، برنامه‌ریزی تعاملی و سلسله مراتبی( وجود برنامه‌های بالدست شامل برنامه‌های آمایش سرزمین، برنامه‌های توسعه ملی، برنامه‌های توسعه منطقه‌ایی-ناحیه‌ایی و برنامه‌های توسعه محلی) نمود، اجرایی یافت.
لجستیک قسمت مهمی از فرایند زنجیره تامین است که شامل طرح‌ها و برنامه‌ها، به‌کارگیری و کنترل کالا و اثر بخش جریانات و ذخایر کالاها و خدمات بوده و اطلاعات مرتبط از نقطه شروع تا مصرف را به‌منظور برآورده ساختن نیازها و الزامات مشتریان در نظر می‌گیرد.
لجستیک از نگاه انجمن مدیریت لجستیک (CLM) بخشی از فرآیند زنجیره عرضه است، به‌طوریکه جریان مؤثر و کارای انبارش کالاها، خدمات و اطلاعات وابسته به آنها را از نقطه شروع تا نقطه مصرف به‌منظور برآورده نمودن نیازمندی‌های مشتری برنامه‌ریزی، اجراء و کنترل می‌نماید.
ویژگی اساسی لجستیک:
- صرفه جویی‌های هنگفت در هزینه‌ها
- کسب رضایت مشتری وافزایش فروش
- عامل موثر در کسب برتری رقابتی در بازار
اهداف لجستیک:
- واکنش سریع در برابر تغییرات یا پیشرفت‌های جدید.
- حداقل‌سازی نوسان‌های تولید یک بنگاه نیز مانند زمان تحویل به مشتری باید مشخص و با حداقل نوسان‌ها باشد.
- حداقل‌سازی موجودی انبار، موجودی انبار هزینه‌بر است و هر کالایی باید در کمترین مقدار آن نگهداری شود.
- ادغام محموله‌ها هزینه‌های حمل‌ونقل را می‌توان با ادغام بسیاری از محموله‌های کوچک در قالب محموله‌های بزرگتر و کاستن از تعداد ارسال‌ها کاهش داد .
- کیفیت نه تنها ضروری است که محصولات بالاترین کیفیت را داشته باشند بلکه خدمات لجستیک نیز باید از استانداردهای کیفیت برخوردار باشند.
انواع فعالیت های لجستیکی:
عناصر اصلی
- حمل و نقل
- انتخاب نوع حمل
- زمانبندی حمل
- انتخاب چگونگی وسیله حمل
- مدیریت موجود
- سیاست‌های تعین موجود
- پیش‌بینی فروش کوتاه مدت
- جایایی موجودی
- خدمات ترخیص
- تعین نیازهای مشتری
- توزیع اطلاعات سفارش
- تعین سطح خدمات به مشتری
فعالیت‌های پشتیبانی
- انبارداری
- تعین فضا
- ترتیب و پیکربندی انبار
- تعین جا و طراحی جا برای موجودی
- جا به جایی مواد
- تجهیزات و کارکنان
- رویه انتخاب سفارشات
- ذخیره و بازاریابی موجود
- بسته‌بندی محافظتی
- طراحی برای جابه‌جایی
- طراحی برای ذخیره‌سازی
- توالی و زمانبندی تولید
- زمانبندی تولید
- پیش‌بینی حجم ذخیره
- توالی و زمانبندی تولید
- نگهداری اطلاعات
- جمع‌آوری و ذخیره داده‌ها
- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
لجستیک در جهت گسترش مفهومی خود و کارکردی ساختن ادبیات علمی، همچنین ایجاد انعطاف‌پذیری الزام جهت استفاده گروه‌های مختلف مخاطبین، نیازمند بهره‌گیری از پیوندها و مفاهیم مضاف خواهدبود. منظور از مفاهیم مضاف پیوندهای معنایی است که به واژه لجستیک اضافه شده و کاربرد تخصصی از آن را مورد توجه قرار می‌دهد. واژگانی مانند لجستیک شهری، لجستیک محلی، لجستیک فرابخشی و غیره از این گونه هستند.
لجستیک یک سیستم جامع‌نگر است که اهتمام آن در نظر گرفتن راه‌حل بهینه برای رسیدن به مقصود است. یعنی همه ابزارها را در دسترس قرار می‌دهد و آنگاه با توجه به موقعیت تصمیم می‌گیرد که ازچه روش و ابزاری استفاده کند. لجستیک به‌عنوان یک روش کلی دید خود را به پهنه‌ای وسیع‌تر می‌گستراند و از بالا دست به قضایا می نگرد و تصمیم می گیرد که چه فرایندی انجام شود و یک مدیریت دست بالا است .
لجستیک بسیار گسترده است مانند لجستیک سبز، لجستیک معکوس و….. که انواع لجستیک را تشکیل می‌دهند.
