زنجیره تامین چیست؟
از آنجا که همواره یکی از دغدغه‌های اصلی شرکت‌های تولیدی، رسیدن به سهم بازار بیشتر است و باتوجه به مطالعات موجود، این امر با داشتن هماهنگی و کوشش برای شریک شدن در کل زنجیره تأمین و در نتیجه رسیدن به توانمندی‌های رقابتی از جمله داشتن نوآوری، تحویل‌به‌موقع، کیفیت محصول، هزینه کمتر و… قابل دستیابی است. لجستک قسمت مهمي از فرایند زنجیره تامین بوده که شامل طرح‌ها و برنامه‌ها، به‌کارگیری، کنترل کارا، اثر بخش جریانات، ذخایر کالاها و خدمات است و اطلاعات مرتبط از نقطه شروع تا مصرف را به‌منظور برآورده ساختن نیازها و الزامات مشتریان در نظر مي‌گیرد. تاریخچه زنجیره تامین بسیار جالب توجه است؛ زیرا علت و وجوهش باتوجه به فراوان شدن نیازها بسیار لازم و ضروری است. زنجیره تأمین شامل تمامی بخش‌های است که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تأمین خواسته‌های مشتریان با یکدیگر در ارتباط هستند به عبارت دیگر زنجیره تامین مشتمل بر تمام فعالیت‌های مرتبط با جریان و تبدیل کالاها از مرحله ماده خام (استخراج) تا تحویل‌به‌مصرف‌کننده نهایي و نیز جریان‌های اطلاعاتی مرتبط با آنهاست و از اجزای زیر تشکیل شده است:
- زنجیره تامین بالادست:
این بخش شامل تامین‌کنندگان اولیه که خودشان می‌توانند مونتاژ کننده یا سازنده باشند و تامین‌کنندگانشان هستند که همه این مسیرها از مواد سرچشمه مي‌گیرد. فعالیت‌های اصلي این قسمت خریدوحمل است.
- زنجیره تامین داخلي:
این بخش شامل همه پردازش‌های استفاده شده به‌وسیله یک سازمان در تبدیل داده‌های حمل شده به سازمان به‌وسیله تامین‌کنندگان به خروجي‌هاست، از هنگامیکه مواد وارد سازمان مي‌شود تا زمانيکه محصول نهایي برای توزیع به خارج سازمان حرکت مي‌کند؛ فعالیت‌ها اینجا شامل حمل مواد، مدیریت موجودی، ساخت وکنترل کیفیت است.
- زنجیره تامین پایین دست:
- این بخش شامل همه فرایندهای درگیر در توزیع و تحویل محصولات به مشتریان نهایي است. خیلي زیاد مشاهده مي‌شود که زنجیره تامین وقتي محصول واگذار یا مصرف مي‌گردد، پایان مي‌پذیرد. اینجا فعالیت‌ها شامل بسته‌بندی، انبار و حمل است. این فعالیت‌ها ممکن است با استفاده از چندین توزیع کننده انجام شود مثل کل فروشان و خرده فروشان. زنجیره تامین درهمه شکلها و اندازه ها وجود دارد و ممکن است بسیار پیچیده باشد. زنجیره تامین برای یک ماشین شامل صدها عرضه کننده، هزاران کارگاه ساخت وکارگاه مونتاژ، انبارها، فروشندگان تجاری مستقیم، عمده فروشان، مشتریان و وظایف پشتیباني از قبیل مهندسي محصول، آژانس‌های خرید، بانک‌ها و شرکت‌های نقل‌و‌انتقال است.
زنجیره تأمین یعنی شکل دادن به فرایندهای جریانات فیزیکی، اطلاعاتی، مالی و دانش به‌منظور ارضای احتیاجات مصرف‌کننده نهایی از طریق محصولات و خدمات مرتبط با تأمین کنندگان مدیریت زنجیره تأمین نیز عبارت است از: طراحی، نگهداری و عملیات فرآیندهای زنجیره تأمین برای برآورده شدن احتیاجات مصرف‌کننده نهایی.
سه عامل اصلي که باعث شدند تا مدیران موضوع مدیریت زنجیره تامین را به‌صورت جدی دنبال کنند عبارتند از:
- انقلاب اطلاعات.
- تقاضای مشتریان در جهت خرید محصولات و خدمات با کیفیت و هزینه کمتر تحویل مناسب‌تر تکنولوژی مدرن‌تر وطول عمر بیشتر که در نهایت به افزایش رقابت دربین تولیدکنندگان و سازندگان منجر شد.
- ضرورت ایجاد ساختاری جدید در روابط بین سازماني.
مزایا و منافع زنجیره تامین:
- کاهش پرسنل.
- بهبود بهروری.
- بهبود چرخه مالي.
- تحویل به‌موقع.
- وضوح اطلاعات و انعطاف‌پذیری.
- استانداردسازی.
- جهاني شدن.
- صرفه جویي در مقیاس.
- افزایش قدرت انتخاب مشتریان و دستیابي آنها به تامین‌کنندگان.
- کاهش فواصل و ابعاد زمانی.
- کاهش هزینه های لجستیک، تدارکات و نگهداری.
فرآیندهای اصلي زنجیره تامین شامل مدیریت اطلاعات، مدیریت لجستیک، مدیریت روابط و مدیریت استراتژیک است که به‌طور کلي در این مقاله مزایای آنها بررسي گردید. یکي از عوامل موفقیت سازمان‌ها و محصولاتشان، داشتن زنجیره تامین کارا، اثربخش و مدیریت صحیح آن است که در این میان حرکت منظم اطلاعات میان اعضای زنجیره تامین بسیار حائز اهمیت است.
هدف زنجیره تامین:
- هدف هر زنجیره تامینی باید ماکزیمم سازی کل ارزش ایجاد شده باشد.
- ارزشی که یک زنجیره تامین ایجاد می‌کند، اختلاف بین آنچه محصول نهایی برای مشتری ارزش دارد و هزینه‌های صرف‌شده برای براوررده‌سازی نیاز مشتری در زنجیره تامین است.
- سود آوری زنجیره تامین، اختلاف بین درآمد حاصله از مشتری و تمام هزینه‌های صرف‌شده در طول زنجیره تامین
- منبع درآمد و هزینه در هر زنجیره تامینی تنها یک منبع درآمد داریم و آن مشتری است.
زنجیره تامین از دو فرایند مهم تشکیل می شود:
- فرایند لجستیک
- توزیع
فرآیند کنترل موجودی و برنامه ریزی تولید، خرده فرآیندهای مربوط به تولید و انبار و رابطه‌ای آنها را در برمی‌گیرد. فرآیند لجستیک و توزیع تعیین‌کننده آن است که چگونه محصولات از انبار به خرده‌فروشان منتقل می‌گردند. زنجیره تأمین به عنوان هماهنگی استراتژیک و سیستماتیک کارکردهای کسب‌وکار سنتی درون یک شرکت خاص و میان کسب‌وکارهای درون زنجیره تأمین تعریف می‌گردد و هدف از آن بهبود عملکرد بلندمدت یک شرکت به‌صورت جزء و زنجیره تأمین به عنوان یک کل است. در زنجیره تأمین هر یک از شرکای تجاری متقابلا بر عملکرد سایر شرکاء تأثیر گذاشته و نوعی وابستگی متقابل را میان طرفین ایجاد می‌نماید. یکپارچگی زنجیره تأمین را می‌توان به عنوان یک فرآیند کنش متقابل و همکاری تعریف نمود که در آن شرکت‌های موجود در یک زنجیره تأمین به شیوه‌ای مشارکتی با یکدیگر کار می‌کنند تا پیامدهای متقابالً مقبول کسب نمایند. در فضای کنونی اقتصاد جهانی که به‌سرعت در حال تغییر است، فشار به سازمان‌ها برای یافتن راه‌های جدید ایجاد ارزش برای مشتریان از طریق زنجیره تأمین در حال افزایش است. سازمان‌ها به‌این‌نتیجه رسیده‌اند که برای افزایش و بهبود در سودآوری و کاهش هزینه‌ها در زنجیره تأمین باید روابط خود را با مشتریان تقویت کنند. پیاده‌سازی دانش زنجیره تامین و مدیریت آن یکي از مراحل مهم و حیاتي در چرخه تولید و مصرف توسط مصرف‌کننده نهایي یک محصول یا خدمت است. امروزه اطلاعات در یک زنجیره تامین یک عامل مهم جهت تصمیم‌گیری مطلوب و بهینه برای توسعه و بقا است و بنابراین دو هدف هماهنگي و پیش‌بیني و برنامه‌ریزی را دربر مي گیرد. با توجه به اهمیت جریان اطلاعات و نقش آن در زنجیره تامین مي‌توان گفت زنجیره تامین در مقایسه با بنگاه‌های انفرادی سه ویژگي خاص دارد که عبارتند از پوشش بیشتر، کانال‌های دسترسي بیشتر و کیفیت مطلوب اطلاعات.
