تاثیر حمل‌و‌نقل جاده‌ای بر صادرات غیرنفتی چیست؟

ایران با وجود 20 هزار کیلومتر راه ترانزیتی توانایی 15 تا 20 میلیون تن کالا در سال دارا است؛ اما از این ظرفیت تاکنون فقط 50 درصد یعنی بالغ بر 10 میلیون تن آن مورد استفاده قرار گرفته است. تجارت از دیرباز در توسعه اقتصادی كشورهای جهان نقش داشته و پیشرفت علوم‌و‌فنون، ایجاد صنایع و سیر سریع تمدن، با انگیزش تجارت و شتاب بخشی به سرمایه‌گذاری خارجی، اهمیت آن را دو چندان كرده است. بر این اساس راهبرد تجارت به عنوان رویكرد و روش دستیابی به توسعه اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار گردیده است. راهبرد تجارت به كلیه تدابیر و روشهایی اطلاق می‌شود كه كشورها برای تنظیم و اداره روابط تجاری افراد ساكن در قلمرو ملی خود، در چارچوب اهدافی معین، با افراد ساكن در قلمرو سایر كشورها به تناسب اتخاذ كرده و به صورت مطلق یا نسبی آنها را اعمال می‌كنند. در علم اقتصاد، مجموعه خدماتی که سبب انتقال و جابه‌جایی منابع تولید می‌گردد، دارای ارزش اقتصادی است و بخشی از جریان تولید محسوب می‌شود.

حمل‌ونقل از جمله ضروریات اقتصادی است و در ابعاد وسیع جهانی، مبادله کالاها و خدمات میان هر یك از مصرف‌كنندگان كره زمین شكلی از حركت را پدید می‌آورد كه در منابع اقتصادی نظیر سرمایه، نیروی كار، زمان و تكنولوژی به‌كار رفته است تا مصرف‌كننده را به کالاها و تولیدكننده را به منابع و سود برساند. به عبارت دیگر، مجموعه حركات انفعالی در سطح زمین، از اصول كلی تقاضا پیروی می‌كند و تقاضا برای حمل‌ونقل مشتق از سایر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی است و لذا محصول حمل‌ونقل در عین‌حال كه یك تولید، مركب و پیچیده‌ است، تابع تغییرات تقاضا در نقاط و یا بخش‌های دیگر اقتصاد نیز است.

می‌توان اذعان نمود که حمل‌و‌نقل بین‌المللی جاده‌ای، مجموعه فعالان اقتصادی در صنعت حمل‌ونقل بار را به بهبود کارایی و افزایش بهره‌وری برای ارائه نرخ‌های قابل رقابت در عرصه منطقه‌ و جهانی وادار می‌سازد. کشوری که امکان ترانزیت برای محموله‌های دیگر کشورها را فراهم می‌سازد هم خود استفاده میبرد و هم محموله را از مسیر مناسبتری به مقصد میرساند و دیگران را نیز منتفع می‌سازد. بدون شک وجود شرایطی از قبیل ثبات سیاسی، اجتماعی و امنیتی در کنار وجود امکانات و تجهیزات زیربنایی حمل‌ونقل و ترانزیت نظیر بنادر و اسکله‌های مجهز، شبکه راه‌های ریلی و جاده‌ای مناسب، تدوین واجرای قواعد حقوقی و مقررات تسهیل‌کننده تجارت، ترانزیت و اعمال مدیریت کارآمد منجر به ارائه حمل‌ونقل جاده‌ای سریع، کم‌هزینه و مطمئن از قلمرو کشورها شده و موجب ایجاد آثار مثبتی در زمینه توسعه روابط بازرگانی و سیاسی بین کشورها خواهدگردید.

تاثیر حمل‌ونقل جاده‌ای بر اقتصاد کشورمان عبارتند از:

• کشاورزی:

 حمل‌ونقل جاده‌ای یکی از عوامل مهم در افزایش بهره‌وری کشاورزی به شمار می‌رود. این موضوع نه‌تنها کیفیت زندگی مردم را بهبود می‌بخشد بلکه بازار محصولات ارضی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حمل‌ونقل ارتباط بین مناطق، توپوگرافی و اقتصادی را تسهیل کرده و زمینه‌های جدیدی را برای تمرکز تجاری ایجاد می‌کند. اتصال جاده‌های روستایی یکی از مولفه‌های اصلی توسعه کشاورزی محسوب می‌شود؛ زیرا دسترسی به خدمات اجتماعی و اقتصادی را بهبود می‌بخشد. خدمات حمل‌ونقل بهتر باعث درآمدزایی در كشاورزی و همچنین افزایش اشتغال می‌شود.

• صنایع:

در بخش صنایع، استفاده از امکانات و تجهیزات مربوط به حمل‌ونقل را به‌عنوان سرمایه ثمربخش خود قلمداد می‌کنند. حمل‌ونقل جاده‌ای با بهبود زنجیره تأمین از صنایع پشتیبانی می‌کند. در صنایعی که محصول آن‌ها نیاز به بازاریابی سریع دارد، حمل‌و‌نقل جاده‌ای به‌عنوان بهترین گزینه محسوب می‌شود. با کمک حمل‌ونقل سریع می‌توان آسان‌تر به مشتریان جدیدتر در مکان‌های جدید دسترسی پیدا کرد و محصولات را در اختیار آن‌ها قرار داد.

• آموزش:

بخش حمل‌‌ونقل جاده‌ای ستون فقرات اقتصادهای عظیم و جوامع پویا است. این روش نقش مهمی در ایجاد توانایی دانش آموزان در مناطق روستایی برای دسترسی به مدارس برای آموزش عالی ایفا می‌کند. عدم وجود سیستم حمل‌ونقل خوب، باعث انزوای اقتصادی و فرهنگی می‌شود.

تاثیر موقعیت جغرافیایی ایران در حمل‌ونقل جاده‌ای:

در جهان امروز، ترانزیت کالا یكی از زنجیره های مهم در بخش بازرگانی خارجی محسوب می‌گردد. ترانزیت، با ایفای نقش رابط میان تولید و بازار مصرف، به مثابه پلی است كه بخش‌های مختلف جوامع با عبور از روی آن، به سمت توسعه پایدار حركت می‌كنند. به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان، مطالعات انجام شده در سطح کالای اقتصادی برخی از كشورها نشان می‌دهد كه سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای باعث افزایش صادرات و به تبع آن به رشد اقتصادی منجر می‌گردد.

هدف اصلی در یک سیستم حمل‌ونقل، تامین دسترسی های مناسب برای استفاده کنندگان، با در نظر داشتن کیفیت‌های مطلوب است. این امر در سیستم حمل‌ونقل ترانزیتی خود را به صورت سهولت سرویس‌دهی در امور اداری، گمرکی، تخلیه و بارگیری و امکانات حمل نشان می‌دهد. با توجه به موقعیت خاص ترانزیتی و ژئوپولیتیک ایران در منطقه و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق لزوم بررسی و شناخت انواع سیستم‌های حمل‌ونقل ترانزیتی جهت بارور کردن و احیای کریدورهای ترانزیتی امری ضروری به نظر می‌رسد. از طرف دیگر مشکلات ناشی از اقتصاد تك‌محصولی و اتكا به درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران مشابه سایر كشورهای نفت‌خیز، اقتصاد كشور را به شدت تحت‌تاثیر تحولات بازار نفت قرار داده است. لذا ترانزیت می‌تواند نقش مهمی را در كاهش این وابستگی و توسعه تجارت خارجی ازجمله مهم‌ترین آن صادرات غیرنفتی ایفاد کرد.

موقعیت ممتاز و منحصر به فرد جغرافیایى و استراتژیک ایران در منطقه و نیز موقعیت برجسته جغرافیایى آن در کریدور حمل‌ونقل شمال_جنوب و راه آهن سراسرى آسیا_اروپا، مناسب بودن این مسیر ترانزیتى جهت برقرارى ارتباطات و مناسبات داخلى و منطقه‌اى در آسیا به‌ویژه جهت اتصال کشورهاى شرق و جنوب شرق آسیا به بنادر جنوبى ایران وسپس امتداد آن از مسیر ریلى و جاده‌اى ایران به آسیاى میانه، قفقاز و فدراسیون روسیه، در نهایت به اروپا و بالعکس از طریق دریای خزر، همه‌وهمه از مزایا و ظرفیت هاى حمل‌ونقل جاده در کشور به حساب آمده؛ بهره‌بردارى و استفاده بهینه آنها بى‌شک افق‌هاى جدیدى را فراروى صنعت حمل‌ونقل خواهد گشود. با توجه به روند رو به رشد آمار ترانزیت کالا از کشورهاى همجوار پیش‌بینى مى‌شود عقب‌ماندن از این قافله ضررهاى جبران‌ناپذیرى را براى کشور درپى خواهد داشت.

منبع:

• مقاله تاثیر ترانزیت کالا بر صادرات غیر نفتی در ایران: یک رویکرد هم جمعی سیستمی

مقاله تاثیر حمل و نقل جاده ای بر توسعه کشور