لجستیک دریایی چیست؟
بر طبق تعریف سازمان تجارت جهان (WTO) ، لجستیک آن بخش از فرآیند مدیریت زنجیره تأمين را شامل مي‌شود که برنامه‌ريزي، بکارگیری و کنترل موثر و کارای جریان و ذخیره کالاها، خدمات و اطلاعات مرتبط آن را در طی مراحل تولید، توزیع و ارسال از تأمين‌کنندگان ابتدایی تا مشتریان نهایی محصولات برعهده دارد. حملونقل دريايي يكي از پراهميت‌ترين روش‌هاي حمل مورد استفاده در سطح جهان بوده و نقش عمدهای درگسترش و تسهيل تجارت جهاني داشته است. پيشرفت‌هاي اخير در صنعت كشتي سازي، كاربرد تجهيزات پيشرفته لجستیک در بنادر، بهره گيري از مزايايي چون حمل در حجم‌هاي بسيار بالا وگستره جغرافيايي عملكرد آن و همچنين استفاده از كانتينرها براي سهولت حمل و نگهداري کالاها، كاربرد حملونقل دريايي را به شدت درعمليات حمل بين قاره‌اي و بين كشوري مورد توجه قرارداده است. امروزه به دليل اهميت يافتن معيارهايي چون تحويل به‌موقع، تحويل با كمترين هزينه و قابليت اطمينان در تحويل کالاها به مشتري، مفهوم لجستيك دريايي اهميتي بيش از پيش پيدا كرده است.
لجستیک دریایی شامل دو بخش است:
- حملونقل دریایی.
- مدیریت دریایی.
براساس‌این دو بخش خطوط کشتیرانی جابهجایی و حملونقل بار را به صورت کانتینری یا فله (مایع، جامد و گاز) بر طبق خط، مشی‌ها و سیاست‌های مدیریت بنادر تجاری انجام می‌دهند.
ویژگی حملونقل دریایی شامل موارد زیر است:
- هزینه حمل ارزان‌تر.
- زمان جابهجایی بار در حجم بالا.
- زمان حملونقل طولانی‌تر و تاثیرپذیری از فاکتو‌رهای آب و هوایی.
- با صرفه‌ترین راه انتقال کالا.
- ظریفیت بالا.
- ظریفیت و پیوستگی بالا.
- اتوماسیون حملونقل.
- هزینه حمل.
- زمان جابهجایی
- قابلیت اطمینان.
- تناوب حمل.
در دنیای به هم پیوسته و جهانی شده امروزی، سیستم‌های حملونقل به‌صرفه و کم‌هزینه که زنجیره‌های تأمين جهانی را بهم متصل مي‌کنند به‌عنوان موتور محرکه رشد و شکوفایی اقتصادی شناخته مي‌شوند. پس از گسترش آزادسازی تجارت جهانی در ســالیان اخیر، اهمیت و نقش هزینه‌های مرتبط با حملونقل دریایی در قیمت تمام شــده محصولات صادراتی و وارداتی بسیار حایز اهمیت شده است.
البته در حملونقل دريايي دو مشكل وجود دارد، یکی پايين بودن سرعت حركت در درياست كه به‌طور متوسط به حدود 15 گره دریایی ( 26 كيلومتر) در ساعت مي‌رسد و دیگری تأخيرهايي است كه به علت بارگیری و تحلیه در بنادر رخ می‌دهد. تخیله بار‌های غیر کانتینری تا چندین روز زمان می‌برد.
نزديك به سه دهه است كه بحث مديريت زنجيره تأمين مطرح گرديده است و براساس آمار و ارقام موجود، كشورها و سازمان‌هايي كه اين دانش را به‌كار گرفته‌اند پيشرفت‌هاي چشمگيري در حوزه‌هاي مربوطه داشته و سود سرشار و صرفه‌جويي‌هاي کلان مالي از بابت به كارگيري اين نگرش نصيبشــان شــده است. امروزه لجستیک نقشی مهم در ایجاد توسعه پایدار دارد. سرمایه‌گذاری در بخش دریایی و بندری نیز جزو فعالیت‌های سودآور اقتصادی است و در این بخش بازگشت سرمایه حتی ظرف دو تا سه سال صورت مي‌گیرد. در میان کشورهای با درآمد سرانه هم سطح، آن کشورهایی که عملکرد بهتری در حوزه لجستیک داشته است.
عواملی مانند همبستگی و وابستگی اقتصاد کشورها به یکدیگر در عرصه جهانی شدن، رشد حمل‌ونقلهای بین‌المللی و رشد تجارت، حملونقل بیش از 90 درصد جابهجایی کالا از راه حملونقل دریایی در عرصه بین‌المللی تاثیر لجستیک دریایی را به خوبی نشان می‌دهند.
تاثیرات لجستیک و مدیریت زنجیره تامین در بنادر:
- قابلیت مشاهده و ردگیری رخدادها.
- کاهش هزینه‌ها.
- افزایش خدمت‌دهی به مصرف‌کنندگان.
- ایجاد مزیت‌های رقابتی.
- تعامل نزدیک‌تر با تأمين‌کنندگان.
- ایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد و با هزینه کمتر.
- ایجاد مرجع پاسخ گویی.
- توانایی اجرای دقیق سیستم‌ها به صورت ترکیبی.
- موجودی‌های کمتر.
- بهره‌وری بالاتر.
- چابکی بیشتر.
- موعدهای تحویل کوتاه‌تر.
- سود بالاتر.
- رعایت حقوق بیشتر مشتری.
- وجود موجودی‌ها و اندازه انباشته‌ها به مقدار صحیح.
نرخ حملونقل دریایی با مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین مي‌شود و عرضه و تقاضای بار نیز به عوامل سیاسی، شرایط اقتصادی و محیطی وابسته است؛ بنابراين نرخ حملونقل دریایی در بیشتر مواقع متغیر و تابع شرایط است. ضعف و کمبود در زیر ساخت‌های حملونقل به خصوص دریایی به عنوان مهم‌ترین دلیل عمده فاصله تجاری بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه مطرح است.
دلایل رشد لجستیک دریایی در سال‌های اخیر شامل موارد زیر است:
- توسعه همکاری‌های منطقه‌هاي و بین‌المللی بین کشورها.
- افزایــش گوناگونــی و تنــوع در تأمين منابع از سوی تولیدکنندگان محصولات.
- گستردگی روز افزون زنجیره‌های تأمين در کشورهای مختلف.
- افزایش مصرف به دنبال افزایش جمعیت.
- دسترسی به بازارهای جدید از طریق معاهده‌های تجاری بین کشورها.
- توسعه حملونقل چند وجهی با توجه به رشد فزاینده جابهجایی کانتینری.
- توسعه زیر ساختی تکنولوژیکی شبکه‌های حملونقل دریایی.
فعالیت در بنادر مستلزم سه فضا است:
فضای اول شامل کلیه فعالیت‌های منظور شده در منطقه عملیاتی بندر، بخش ساحلی(جابهجایی کالارو‌های شناور،….) و بخش خشکی(جابهجایی کالا، انبارداری، پذیرش، کنترل،…) می‌شود که معمولا با فضای پایانه یکسان است.
فضای دوم شامل کلیه فعالیت‌هایی مي‌شود که به بخش انبارداری و توزیــع مربــوط مي‌گردد و همچنین کلیه فعالیت‌های دیگری که در جابهجایی کالا انجام آنها چندان ضرورت ندارد ولی نقش مکمل دارند.
فضای سوم به عملیاتی اشاره مي‌کند که با فعالیت‌های کاملا لجستیکی توسعه یافته در مراکز ویژه لجستیک مرتبط به داخل است. مراکز مزبور به بخشی از بندر و نه لزوما بندر محدود مي‌گردند.
تجارت جهاني از طريق دريا 96 درصد از كل فعاليت‌هاي تجاري را به خود اختصاص داده است كه همين اهميت موضوع لجستيك دريايي را نمايانگر مي‌سازد. از سوي ديگر، تجارت جهاني درقالب محموله‌هاي كانتينري همه ساله با رشد قابل توجهي مواجه مي‌شود، به‌طوری‌که سرعت رشدآن بيش ازسرعت رشد GDP پيش‌بيني مي‌شود. این مسئله نشانگر جهاني شدن سريع زنجيره‌هاي عرضه و توزيع است. اقتصادهاي توسعه يافته ودر حال توسعه به‌طور فزايندهاي با تجارت جهاني مرتبط مي‌شوند. كشور ايران در اين ميان جايگاه بالقوه ويژه‌اي درتجارت دريايي دارد. به دليل وجود مرزهای دريابي در شمال و جنوب كشور وامكان دسترسي به آب‌هاي آزاد، حملونقل دريايي ايران يك مزيت استراتژيك است كه سهم بالایی حملونقل دريايي از تجارت خارجي مؤيد آن است.
1 نظر
بسیار عالی!