مدیریت موجودی چیست(Just in time)؟
J.I.T یا Just in time که به‌معنای مدیریت موجود بوده و شکلی از مدیریت است که مستلزم همکاری نزدیک با تامین‌کنندگان است تا مواد خام، با برنامه‌ریزی دقیق همزمان با شروع تولید برسد. مدیریت موجودی در بین مشاغل کوچک و شرکت‌های بزرگ به‌طور یکسان محبوب است؛ زیرا جریان نقدی را افزایش می‌دهد و سرمایه مورد نیاز برای اداره تجارت را کاهش می‌دهد. خرده‌فروشان، رستوران‌ها، انتشارات برحسب تقاضا، تولید فناوری و خودروسازی نمونه‌هایی از صنایعی هستند که از موجودی به موقع بهره مند شده‌اند. J.I.T. به خودروساز ژاپنی Toyota Motor Corporation نسبت داده می‌شود. مدیران تویوتا در دهه 1970استدلال کردند که این شرکت می‌تواند سریعتر و کارآمدتر خود را با تغییرات در روند یا تقاضا برای تغییرات مدل تطبیق دهد در صورتی‌که موجودی بیش از نیاز فوری را در فروشگاه نگهداری نکند. اگرچه در آغاز کار این سیستم به‌عنوان روشی برای کاهش سطوح موجودی انبارهای ژاپنی مطرح بود ولی امروزه به یک فلسفه ی مدیریتی شامل مجموعه ای از علوم و در اختیار گرفتن یک سری جامع از اصول و تکنیک‌های تولید گسترش یافته است. هدف در این نوع سیستم این‌است‌که حداقل مقدار موجودی در دسترس باشد تا تقاضا را برآورده کند. شرکت‌ها از این استراتژی برای افزایش کارایی و کاهش ضایعات با دریافت کالاها فقط در صورت نیاز به فرآیند تولید استفاده می‌کنند، که این امر باعث کاهش هزینه‌های موجودی می‌شود. این روش به تولیدکنندگان نیاز دارد که تقاضا را به‌طور دقیق پیش‌بینی کنند. سیستم موجودی به موقع (J.I.T) موجودی کالا در انبار را به حداقل می‌رساند و کارایی را افزایش می دهد. این سیستم هزینه‌های موجودی را کاهش می‌دهند، زیرا تولیدکنندگان مواد و قطعات مورد نیاز را برای تولید دریافت می‌کنند و مجبور نیستند هزینه‌های ذخیره‌سازی را بپردازند. همچنین در صورت لغو یا انجام نشدن سفارش، موجودی ناخواسته برای تولیدکنندگان باقی نمی‌ماند. برای مثال این نوع مدیریت در شرکت‌های تولیدکننده خودرو است که با سطح موجودی کم کار می‌کند، اما به شدت به زنجیره تامین خود برای تحویل قطعات مورد نیاز برای ساخت خودرو بر اساس نیاز خود متکی است. در نتیجه، سازنده قطعات مورد نیاز برای مونتاژ خودرو را تنها پس از دریافت سفارش سفارش می‌دهد. برای موفقیت در این نوع سیستم، شرکت‌ها باید تولید ثابت، کیفیت کار بالا، ماشین آلات کارخانه بدون نقص و تامین کنندگان قابل اعتماد داشته‌باشند. این نوع شیوه مدیریت سوق به ایده‌آل گرایی دارد؛ چرا که زنجیره تامین در این نوع سیستم به‌صورت بهینه است و کارکرد درست زنجیره تامین موجب رونق اقتصاد می شود.
حال پرسشی که به‌وجود می‌آید این‌است‌که آیا این نوع استراژی در هر شرایطی مناسب است؟
پاسخ این پرسش خیر است. زیرا در کشورهایی که گریبان‌گیر تحریم هستند، اگر کالایی در انبار بماند، خریدار حاضر به آن است که هزینه‌های گزافی را برای خواب سرمایه‌اش به مدت طولانی در انبار بپردازد، علت پرداخت این هزینه کلان و تاخیر در وارد کردن کالاها در بازار آن است که در کشوری که تورم وجود داشته‌باشد، هر ماه قیمت کالا در آن افزایش می‌یابد، پس خریدار به ناچار باید کالا را چه در انبار ورودی(مواد اولیه) ذخیره یا در انبار خروجی(کالای تولید شده) نگه داشته‌باشد، زیرا هزینه‌ای که باید بابت تورم بپردازد بیشتر از هزینه ای است که باید در برای انبارداری بپردازد.
مدیریت موجود مانند هر نوع شیوه یا سیستمی دچار مزایا و معایبی است. مدیریت موجود مزایای متعددی نسبت به مدل‌های سنتی دارند. دوره‌های تولید کوتاه است،بدین‌معناکه تولیدکنندگان می‌توانند به سرعت از یک محصول‌به‌محصول دیگر منتقل شوند. همچنین این روش با حداقل رساندن نیاز انبار باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود. شرکت‌ها همچنین پول کمتری را برای مواد خام خرج می‌کنند؛ زیرا منابع کافی برای تولید محصولات سفارش داده شده را خریداری می‌کنند و نه بیشتر، از دیگر فواید این سیستم می‌توان به کاهش قابل توجه کار درجریان ساخت، زمان تحویل محصول به مشتری، فضای مورد نیاز، ضایعات دورریز و دوباره کاری، افزایش در بهره وری، بهبود روابط با عرضه کنندگانی که بهتر و موفق‌تر هستند و نیروی کار دارای انگیزه، راضی و با نشاط تر اشاره کرد .
معایب این نوع مدیریت این‌است‌که شامل اختلالات احتمالی در زنجیره تامین است. اگر یک تامین کننده مواد خام دچار خرابی شود و نتواند کالا را به‌سرعت تحویل دهد، این امر می‌تواند کل خط تولید را متوقف کند. یک سفارش غیرمنتظره ناگهانی برای کالا ممکن است تحویل محصولات نهایی به مشتریان نهایی را به تاخیر بیندازد.
امروزه، مدیران شرکت‌های بزرگ و معتبر تولیدی بر این باورند که کاهش هزینه‌ی تولید به‌ویژه در شرایط رقابت که از عناصر لاینفک نظام اقتصاد مبتنی بر بازار است، الزامی است و برای دست‌یابی به این مقصود، ضرورت تامین، حفظ و توسعه‌ی منافع شرکت ایجاب می‌کند تا با طرح ریزی‌های سنجیده و دقیق در زمینه‌های تولید و فروش بتوانند موجودی‌ها را در شرایط متعارف به‌حداقل ممکن و در شرایط ایده‌آل به حد صفر برسانند و با این تدبیر، هزینه‌های موبوط به نگهداری موجودی‌ها را در جهت کاهش بهای تمام شده‌ی تولید صرفه‌جویی نمایند. مواد اولیه برای تولیدکنندگان حرف اول را می‌زند بنابراین یکی از دغدغه‌های مدیران شرکت‌ها و کارخانه‌های تولیدکننده موجودی مواد اولیه و موجودی قطعات است. مدیران باید بدانند چه میزان مواد اولیه و یا قطعات در انبارهای خود دارند . چقدر باید مواد اولیه و قطعات را در انبارهای خود نگهداری کنند تا در زمان موردنیاز در دسترس تولید باشد و اینکه فضای زیادی را نگهداری مواد اولیه اشغال نکند. مدیریت موجود یا J.I.T قطعا یکی از استراژی‌هایی است که به کسب‌وکار شما سامان داده و سیستمی ایده‌آل است و به زنجیره به تامین بهبود می‌بخشد اما نکته مهم آن است که شما به‌عنوان مدیر باید تشخیص دهید که استراژی که برای کسب‌وکار خود پیشه گرفتید، با شرایطی که در آن قرار دارید سازگار است یا نه.
