مفهوم مدیریت زنجیره تامین چیست؟
در دهه 60 و 70 میلادی سازمان‌ها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می‌کردند با استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی، محصولی با کیفیت بیشتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکر غالب این بود که طراحی قوی و تولید منسجم پیش نیاز دستیابی به خواسته‌های بازار و در نتیجه کسب سهم بیشتری از بازار است. بنابراین کسب و کارها همه توان خود را بر افزایش کارایی متمرکز می‌کردند. در دهه 80 میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، کسب وکارها مسیر خود را به افزایش انعطاف پذیری در خط تولید و توسعه محصولات بر اساس نیازها و علایق مشتریان تغییر دادند. در دهه 90 مدیران کسب‌وکارها دریافتند تنها این موارد برای ادامه حضور در بازار کافی نیست. بلکه تامین کنندگان باید موادی با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند. همچنین توزیع کنندگان نیز باید قادر باشند با سیاست‌های بازار ارتباط نزدیکی برقرار کنند. با این نگرش کم کم رویکرد زنجیره تامین مطرح شد و با توسعه فناوری اطلاعات، کاربرد آن در مباحث مدیریت زنجیره تامین گسترش یافت.
مدیریت زنجیره تامین (SCM) بهینه‌سازی ایجاد و جریان محصول از منبع‌یابی مواد خام تا تولید، لجستیک و تحویل به مشتری نهایی است. SCM شامل برنامه ریزی و اجرای یکپارچه فرآیندهای مورد نیاز برای مدیریت حرکت مواد، اطلاعات و سرمایه مالی در فعالیت‌هایی است که به طور کلی شامل برنامه ریزی تقاضا، منبع یابی، تولید، مدیریت موجودی و ذخیره‌سازی، حملونقل یا لجستیک و بازگرداندن مازاد یا معیوب است. محصولات مدیریت زنجیره تامین برای کار به استراتژی تجاری، نرم افزار تخصصی و همکاری متکی است. علاوه‌براین، پایداری زنجیره تامین که موضوعات زیست محیطی، اجتماعی و حقوقی را به‌اضافه تدارکات پایدار پوشش می دهد و مفهوم نزدیک مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت که تاثیر شرکت را بر محیط زیست و رفاه اجتماعی ارزیابی می کند زمینه های مورد توجه شرکت های امروزی است.
مدیریت زنجیره تامین چندین مزیت را ایجاد می کند که به سود بیشتر، تصویر برند بهتر و مزیت رقابتی بیشتر منجر می‌شود. این موارد شامل موارد زیر است:
- توانایی بهتر برای پیش‌بینی و برآورده کردن تقاضای مشتری.
- دید بهتر زنجیره تامین، مدیریت ریسک و قابلیت های پیش‌بینی.
- ناکارآمدی فرآیند کمتر و ضایعات کمتر محصول.
- بهبود کیفیت.
- افزایش پایداری، هم از دیدگاه اجتماعی و هم از دیدگاه زیست محیطی.
- بهبود در جریان نقدی و لجستیک کارآمدتر.
مراحل مدیریت زنجیره تامین عبارتند از:
- طرح
با استفاده از تجزیه‌وتحلیل زنجیره تامین و ویژگی‌های مدیریت مواد در سیستم‌های ERP، سازمان‌ها برنامه‌های استراتژیک را برای برآورده کردن تقاضای مشتری برای محصول و اجتناب از اثر شلاقی ایجاد می‌کنند.
- منبع
سازمان‌ها فروشندگانی را شناسایی و انتخاب می‌کنند که می‌توانند مواد را به روشی کارآمد و کارآمد بر اساس توافق‌نامه‌ها عرضه کنند. همکاری زنجیره تامین در این مرحله شروع می شود و در سراسر فرآیند مدیریت زنجیره تامین مهم است.
- ساختن
در این مرحله محصولات تولید می‌شوند؛ این شامل برنامه‌ریزی تولید، آزمایش، اطمینان از رعایت الزامات انطباق، بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و انتشار است. احتمالاً ماشین‌های متعددی درگیر خواهند شد. به‌ویژه برای شرکت‌های بزرگ‌تر، و اینها به طور فزاینده‌ای از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی برای کارآمدتر استفاده می‌کنند.
- ارائه
مرحله تحویل مربوط به تدارکات است و برای رساندن کالاهای نهایی به مصرف کنندگان، در هر روشی که نیاز باشد، تمرکز دارد. با رشد اثر آمازون، به‌ویژه در نتیجه COVID-19، تمرکز بیشتر بر تحویل درب منزل است. درحال‌حاضر تاکید بیشتر بر روی رهبران زنجیره تامین نیز است که بیشتر با خدمات مشتری همکاری می کنند. سیستم های مدیریت موجودی و مدیریت انبار در این مرحله بسیار مهم هستند.
- برگشت
مرحله مرجوعی شامل تمام محصولات مرجوعی اعم‌از محصولات معیوب و محصولاتی است که دیگر پشتیبانی نخواهندشد. این مرحله همچنین شامل عناصری از مراحل دیگر از جمله مدیریت موجودی و حملونقل است.
هدف مدیریت زنجیر تامین (SCM) فراهم کردن شرایط دسترسی به محصول از طریق تحقق کارآمد و به موقع تقاضای مشتری است. اما چگونه می‌توان این اهداف مدیریت زنجیره تامین محقق کرد؟
کاملا واضح است که مدیران کسب‌وکارها باید از جریان کارآمد محصولات از نقطه شروع تا نقطه مصرف مطلع باشند. به‌عنوان‌مثال، در نمودار زنجیره تامین مواد غذایی جریان دو طرفه اطلاعات میان بخش‌های مختلف زنجیره، میزان تقاضا و همچنین مشکلات زنجیره را به‌خوبی مشخص می‌کند. مدیران زنجیره به این داده‌ها برای تصمیم‌گیری مناسب در مورد اینکه چه چیزهایی را به‌عنوان مواد اولیه بخرند، چه محصولی تولیدکنند و چه کالایی را به مشتری تحویل دهند، نیاز دارند.
سایر جریان‌ها نیز به همین اندازه مهم هستند. مثلا تامین کنندگان به جریان‌های مالی توجه زیادی دارند؛ چرا که می‌خواهند خیلی زود هزینه محصولات و خدماتی که ارائه داده‌اند را دریافت کنند. البته گاهی اوقات محصولات ناقص و آسیب دیده، لازم است برای عودت، تعمیر، بازیافت و… در زنجیره تامین به عقب برگردند.
به‌خاطر‌همه این فرآیندها هر شرکت نیازمند مدیریت زنجیره تامین است تا جریان محصولات، اطلاعات، پول و… را در آن بهبود بخشیده و مدیریت کند. این موضوع به‌معنای شکل گرفتن طیف گسترده‌ای از مشاغل در بخش مدیریت زنجیره تامین است.
در یک زنجیره تامین مدیریت شده یا ساماندهی شده باید موارد ذیل رعایت گردد:
- دیدبلندمدت و توسعه روابط وجود داشته‌باشد.
- به اشتراک‌گذاری اطلاعات وجود داشته‌باشد.
- ایجادارتباط بین برنامه‌ریزی با دیگر قسمت‌ها در زنجیره وجود داشته‌باشد.
- کاهش تامین‌کنندگان و توزیع‌کنندگان وبهبود تعاملات بر حسب برنامه وجود داشته‌باشد. در صورت درگیر کردن تعداد زیادی سازمان و کسب‌وکار کوچک و متوسط (SMEs) آنها باید در قالب خوشه‌ها فعالیت کنند.
- تقسیم ریسک‌ها و پاداش‌ها بین اعضای زنجیره تامین وجود داشته‌باشد.
- تاکید بر رویه کاهش زمان سفارش تا تحویل، و زمان گردش اطلاعات در زنجیره تامین وجود داشته‌باشد.
با تغییر شرایط زندگی سنتی به زندگی مدرن، بهترین راه برای پیشرفت، هماهنگی با اصول و قواعد به روز و دریافت اطلاعات جدید از حوزه کاری مربوط به فعالیت ماست. شناخت شیوه‌‌های مدیریتی محلی و جهانی در پیشبرد و تسهیل اهداف کاری ما تاثیر بسزایی خواهند‌داشت و اگر نگاهمان به مدیریت علمی و به روز نباشد ضربات جبران‌ناپذیری به کسب‌وکارها وارد می‌شود.
